O vremenu i ljudima koji su od davnina naseljavali područje Kozare, svjedoče arheološki ostaci iz starog vijeka (Benkovac, Gradina, Lukići), te srednjeg vijeka (grad Marije Terezije ili Vrbaški grad prema Gornjim Podgradcima).

Vrbaški grad prvi put se pominje 1293.godine. Ostaci ovog grada mogu se vidjeti na brdu Pavetnjak (285 m.n.v.), 3 km južno od Gornjih Podgradaca.

U naselju Kozarac, smještenom ispod obronaka Kozare, nalazi se kula koja i danas dominira ovim mjestom. Kozaračka kula je izgrađena 1736.godine prilikom proširenja tadašnjeg utvrđenja.

U Nacionalnom parku “Kozara”, na lokalitetu Pilanište, nalazi se kapela posvećena rođenju blažene djevice Marije. Kapela je izgrađena 1903.godine na brežuljku iznad tadašnje pilane. Kada je kapela sagrađena mještani su je nazvali Mehmedova crkva, jer je, kako legenda kaže, bila nijemo svjedočanstvo zabranjene ljubavi između Marije, kćerke austrijskog preduzetnika Karla Šmucera, i Mehmeda Kulašića iz Kozarca, koji je radio kod Šmucera na pilani.

Na 14 km od Mrakovice nalazi se manastir Moštanica koji se prvi put u knjigama pominje daleke 1579.godine. Pored manastirske crkve sahranjen je Petar Pecija Petrović, vođa narodnog ustanka protiv Turaka.

Tradicija i folklor kozaračkog naroda – karakteristična pjesma „ojkača“, narodni običaji, kuhinja i ostalo, čuvaju se od zaborava u potkozarskim selima.
Posebnu vrijednost imaju razni upotrebni predmeti koji po svojoj formi predstavljaju izvorni folklor i tradiciju ovog kraja. Naročito se ističu predmeti od vune koji zadivljuju svojom bojom, šarama i ornamentikom.

Novija istorija kozaračkog kraja obilježena je događajima iz II svjetskog rata. Od početka rata 1941.godine pa sve do 1945.godine ofanzive i napadi neprijatelja na Kozaru nisu prestajali. Najteža je bila ofanziva 1942.godine kada je 45.000 neprijateljskih vojnika krenulo na 3.500 partizana. Za vrijeme ove ofanzive sa područja Kozare u koncentracione logore, od Jasenovca do Aušvica, odvedeno je 68.600 stanovnika, od toga 23.000 djece mlađe od 14 godina. Borbe na Kozari nisu prekidane, trajale su sve četiri godine rata, ali neprijateljski odredi nisu je pokorili.
U znak sjećanja na poginule borce u središnjem dijelu Nacionalnog parka “Kozara”, Mrakovici, podignut je 1972. godine Memorijalni kompleks kojeg čine Spomenik, Memorijalni zid i Muzej.
Svojom visinom od 33 m Spomenik, na simboličan način, predstavlja veličinu slobode i slobodarski duh kozaračkog naroda. Spomenik okružuju betonske kolone čime je predstavljen fizički pritisak neprijatelja na Kozaru.
Na Memorijalnom zidu, u bronzi, „u smrti za vječnost“ postrojeno je  9 921 ime boraca poginulih u borbama na ovom području tokom II svjetskog rata.
Fotografije, predmeti i dokumenti koji svjedoče o stradanjima stanovnika ovog kraja, izloženi su u Muzeju.